Het hart is een bijzonder orgaan. Het is ontworpen voor levenslange, zware arbeid. In rust pompt het zo’n 5 liter bloed per minuut rond. Tijdens duurtrainingen wordt zo’n 15 tot 25 liter per minuut gehaald en topsporters tikken soms de 40 liter aan (probeer eens 4 emmers water in een minuut te vullen… best lastig!). Een hart van een man als Eliud Kipchoge pompt dus 120×40 = 5000 liter bloed rond, tijdens zijn marathon!
Maar… kan dat hart het allemaal aan? Het hart is een perfect ontworpen orgaan dat grote hoeveelheden arbeid kan verrichten. Bovendien past het zich aan belasting aan. Train je veel en intensief, dan wordt het hart groter, aderen in en rondom het hart worden groter, de (spier) hartwand wordt dikker.
Allemaal prima.
Maar de laatste jaren komen er wat onderzoeksresultaten naar voren waarin mogelijke nadelen van sporten voor het hart aan het licht komen.
We gaan op een recent resultaat nader in.
Kalk in de aderen
We zagen dit persbericht [1] twee jaar geleden al voorbijkomen. Hierin wordt een relatie gelegd tussen veel sporten en aderverkalking in het hart. De twee eerste paragrafen zijn hier weergegeven.
Zeer actieve sporters hebben vaker verkalking van de kransslagaders van het hart dan leeftijdsgenoten die minder sporten. Daar staat tegenover dat het type aderverkalking bij hen gunstiger is dan verwacht. Dit blijkt uit onderzoek van het Radboudumc, UMC Utrecht en Meander Medisch Centrum dat is gepubliceerd in Circulation.Regelmatig sporten is gezond en verlaagt het risico op hart- en vaatziekten. Maar hoe gezond is het om heel veel uren per week te sporten? Wat zijn de langetermijneffecten hiervan op je hart? Om deze vragen te beantwoorden maakten de onderzoekers een scan van het hart van bijna driehonderd amateursporters om de aderverkalking van hun kransslagaders te meten.
De belangrijkste conclusie is: “Zeer actieve sporters hebben vaker verkalking van kransslagaders”. Hoewel niet te ontkennen valt dat er kalk gevonden wordt, geef ik hieronder enkele argumenten die de conclusie nuanceren/ontkrachten. Ben overigens benieuwd wat de deskundigen van dit denkwerk vinden. De genoemde conclusie wordt in ander onderzoek ook bevestigd: lopers die erg lang (in jaren) lopen, hebben iets meer kalkaanslag dan niet-lopers. Het lijkt duidelijk: vele jaren hardlopen is slecht.
De tegenargumenten.
Ten eerste is er de hartgrootte. De hoeveelheid kalkaanslag wordt weergegeven in de orde van grootte van kubieke millimeter. Sporters hebben een groter hart. Het lijkt mij dan logisch dat, gezien het grotere hart met (dus) meer ader-oppervlak, er ook wat meer kalkaanslag is. Deze factor werd in diverse onderzoeken tot mijn verrassing niet genoemd (ofwel “ja logisch een groter hart heeft meer kalk”).
Verder is er de vraag: wat wordt met wat vergeleken? De marathonlopers worden in de onderzoeken vergeleken met een ‘even gezonde groep’ niet-lopers (via een gezondheidsscore vragenlijst). Maar deze vergelijking gaat mank omdat marathonlopers door het hardlopen een betere gezondheidsscore hebben. Dan ga je ze vergelijken met een groep niet-lopers die, ondanks het hardlopen toch een vergelijkbare gezondheidsscore hebben. Dit is een scheve vergelijking waar hardlopers minder gunstig uit komen. Het bleek bijvoorbeeld in een van de onderzoeken dat meer dan de helft van de marathonlopers, en veel minder dan de helft van de controlegroep, vroeger verstokte rokers zijn geweest… risicofactor?
Dit zijn vrij technische en ingewikkelde argumenten en discussies. Misschien denk je: ‘help!, ‘wat moet ik hiermee’ of ‘graag duidelijker!’
Ik zal proberen wat meer duidelijkheid te geven.
Geen paniek! Gewoon rustig nadenken en analyseren
Het onderzoek gaat over lopers die 20+ jaar lopen, elk jaar een marathon. Grote kans dat je niet in deze categorie valt en ook niet gaat vallen. Als je er wel in valt, en je bent toch wat bezorgd, dan zijn de volgende puntjes belangrijk: gezondheidsvoordelen en calciumscore.
(Intensief) sporten is gezond
Uit onderzoeken [2] en [3] bleek dat Finse eliteatleten en Franse Tour de France wielrenners langer leven dan gemiddeld. Verder werd in een van de studies over calcium in het hart, terloops gemeld dat 17% van de niet-lopers suikerziekte heeft, tegen 0% van de marathonlopers.
Over voordelen gesproken….
Verder blijkt, zelf als je calcium in de aderen hebt, dat voldoende sporten het risico op hartproblemen verlaagt [4]. Ofwel: stel dat na een lang traject blijkt dat er inderdaad aanslag zit, dan nog zal je het advies krijgen om te blijven trainen. Heel fijn.
Uiteraard zijn er grenzen… overal waar te voor staat… Er zijn aanwijzingen dat veel jaren van intensieve training kunnen leiden tot een iets grotere kans op boezemfibrilleren. Dit is vooral hinderlijk… maar het heeft geen enorme gezondheidsgevolgen. Ook worden er de dagen na een marathon stofjes in het bloed gevonden die op tijdelijke hartschade duiden. Na korte tijd (dagen) is dit alweer hersteld. Interessant detail is dat die hartschade vooral optreedt (zoals ik ook betoogd heb in [5]) als je de lange duur niet gewend bent! Als je meer dan ca 60 km/week traint in aanloop naar een marathon, heb je deze hartschade veel minder, of helemaal niet.
Calciumscore
Bij het onderzoek werd, zoals vermeld, een calciumscore gemaakt. Dit bestaat uit een scan van het hart waarbij a) de calciumdichtheid van de aanslag gemeten wordt en b) het aantal vierkante millimeter aanslag. Dit wordt met elkaar vermenigvuldigd en daaruit komt een getal. Hoe hoger het getal, hoe meer aanslag met kalk.
Het laten meten van de calciumscore is denk ik iets dat meer mensen zouden moeten doen. Bijvoorbeeld: een 55-jarige loper die vroeger te zwaar was, nu fanatiek veel loopt maar zich afvraagt hoe zijn hart er van binnen uit ziet. Hij kan gedetailleerde informatie krijgen door een calciumscore te laten vaststellen. Of een loper die wat hoog cholesterol heeft en daarvoor pilletjes slikt: hij kan wellicht, nadat hij een calciumscore heeft laten meten waaruit blijkt dat er geen aanslag is, de pillen (met hun bijwerkingen) laten staan.
Oké… en wat moeten we dus nu?
Train voor het evenement dat je wilt lopen. Bij marathons: train voldoende zodat je hart zich instelt op de te verwachten belasting. Als je met weinig training een marathon loopt, loop hem dan gewoon rustig. Zorg dat je goed herstelt na lange zware inspanningen (doe de dagen erop geen zware trainingen). Loop geen twee lange intensieve wedstrijden in één weekend!
Twijfel je over de conditie van je hart (bijvoorbeeld omdat je na 20 jaar van roken en feesten bent begonnen met hardlopen en je jezelf afvraagt of het hart nog wel helemaal schoon is), bezoek dan een dokter en/of laat een calciumscore test doen.
Blijf (gezien alle positieve effecten en omdat dit zelfs bij hartproblemen geadviseerd wordt) gewoon sporten en geniet de enorme hoeveelheid voordelen!
[1] Persbericht: https://www.radboudumc.nl/nieuws/2017/zeer-actieve-sporters-hebben-vaker-verkalkte-kransslagader
[2] Sarna S, Sahi T, Koskenvuo M, Kaprio J. Increased life expectancy of world class male athletes. Med Sci Sports Exerc 1993;25:237-44.
[3] Marijon E, Tafflet M, Antero-Jacquemin J, et al. Mortality of French participants in the Tour de France [1947-2012). Eur Heart J 2013;34: 3145-50.
[4] Lamonte, Fitzgerald, et al., Coronary artery calcium, exercise tolerance, and CHD events in asymptomatic men, http://www.atherosclerosis-journal.com/article/S0021-9150(05)00834-8/fulltext
