Zorgt een verschil in beenlengte voor knieblessures bij hardlopen?

In mijn fysiotherapiepraktijk zie ik regelmatig hardlopers met knieproblemen, velen van hen hebben eerder fysiotherapie gehad en kregen te horen dat ze een verschil in beenlengte hebben. Maar is dit eigenlijk van belang? Leidt het tot blessures? Kunnen we het nauwkeurig met het blote oog meten? En is een beenlengteverschil abnormaal? Bovendien, waarom zou een beenlengteverschil leiden tot knieblessures? Het ontstaat meestal niet plotseling. Het is eerder waarschijnlijk dat andere factoren hebben bijgedragen aan het ontwikkelen knieblessures zoals het patellofemoraal pijnsyndroom, een jumpers knee of een runners knee.

In dit artikel zullen we kritisch bekijken of een beenlengteverschil daadwerkelijk een rol kan spelen bij het ontstaan van knieblessures bij hardlopers.

Is een beenlengteverschil abnormaal?

Uit onderzoek blijkt dat slechts 10% van de bevolking exact dezelfde beenlengtes heeft. Een recent onderzoek door Gordon en Davis uit 2019(1) concludeerde dat ongeveer 90% van de mensen een verschil in beenlengte heeft van maximaal 1 cm. Diepgaandere studies (2) suggereren echter dat een verschil van 5,2 mm in beenlengte gemiddeld is en pas klinisch significant wordt wanneer het ongeveer 2 cm bereikt.

Deze bevindingen dagen ons uit om na te denken: is symmetrie eigenlijk wel de norm? Maar dat even terzijde.

* Een recent overzichtsartikel van Vogt et al. (3) biedt enkele belangrijke inzichten over beenlengteverschillen (BLV)
Het nauwkeurig meten van een BLV in een klinische setting is moeilijk, en betrouwbaar verschillen van minder dan 1 cm detecteren is lastig.

* Er kan een verband zijn tussen een BLV van meer dan 1 cm en knie artrose, maar een BLV lijkt geen factor te zijn die leidt tot rugpijn volgens meerdere studies.

* Een BLV heeft minder invloed op activiteiten waarbij één been wordt belast, zoals hardlopen.

Kun je zelf bepalen of je een beenlengteverschil hebt?

Het vaststellen van een beenlengteverschil kan lastig zijn. Er zijn verschillende methoden, waaronder de “blocktest” waarbij je het bekken observeert in een staande positie en een blokje onder het kortere been plaatst om het verschil te meten. Deze test is echter visueel moeilijk waarneembaar en niet erg betrouwbaar voor kleine verschillen.(7)

Als je absoluut zekerheid wilt hebben over een beenlengteverschil, kan een arts een röntgenfoto laten maken, waarop het verschil nauwkeurig kan worden gemeten.

Wanneer moet je wel een beenlengteverschil corrigeren?

Het lijkt erop dat kleine beenlengteverschillen tot 1 cm heel gebruikelijk zijn en in veel gevallen waarschijnlijk geen relevante oorzaak zijn van kniepijn, vooral bij hardlopers. Een recent overzichtsartikel van Applebaum et al. (4) vat dit mooi samen:
“Meestal zijn beenlengteverschillen minder dan 10 mm en blijven ze asymptomatisch of kunnen ze gemakkelijk gecompenseerd worden door de patiënt zelf.”

Beenlengteverschillen van meer dan 2 cm kunnen de biomechanica en belastingspatronen wel veranderen en vormen daarmee een risico  op het ontwikkelen van knieblessures.

Beenlengteverschillen van 1 tot 2 cm bevinden zich in een grijze zone. Er is enig bewijs dat een beenlengteverschil van 1 cm de biomechanica kan beïnvloeden. In dit geval is het de moeite waard om te kijken of je het verschil terug kan brengen tot 1 cm.  Het uitproberen van een kleine inlegzool in de schoen is een eenvoudige manier om te zien of dit de pijn in de knie verminderd.
Beenlengteverschillen van meer dan 2 cm kunnen echter de biomechanica en belastingspatronen veranderen en vormen een risico voor het ontwikkelen van knieblessures. Beenlengteverschillen van 1 tot 2 cm bevinden zich in een grijze zone, waarbij sommige aanpassingen mogelijk relevant kunnen zijn, maar dit moet op individuele basis worden beoordeeld.

Zorgt een beenlengteverschil voor knieblessures?

Een beenlengteverschil ontstaat niet zomaar (tenzij er bijvoorbeeld een operatie of ongeluk is geweest dat het heeft veroorzaakt) en is dus al heel lang aanwezig. Meestal ontwikkelt zich een beenlengteverschil tijdens de groei. Kniepijn, met name overbelastingsklachten zoals het patellofemoraal pijnsyndroom, een jumpers knee of een runners knee, ontwikkelen zich vaak ook geleidelijk, maar niet zo traag als een beenlengteverschil.

De eerste vraag die we moeten stellen, is of het beenlengteverschil daadwerkelijk heeft bijgedragen aan het ontstaan van de knieblessure, of dat er andere factoren in het spel zijn, zoals veranderingen in de trainingsbelasting.
De tweede vraag die we moeten overwegen, is of een zekere mate van asymmetrie schadelijk is. Er zijn nog steeds veel zorgverleners die geloven dat zelfs een klein verschil van 5 mm rampzalige gevolgen kan hebben voor de voet, enkel, knie, heup en onderrug. Dit is echter niet het geval! De meeste mensen hebben waarschijnlijk al een natuurlijk beenlengteverschil van 5 mm of meer zonder dat ze daar problemen door ervaren.

Een van de kenmerken van hardlopen is dat tijdens een loop beide voeten zelden tegelijkertijd de grond raken. Het is eerder een vloeiende overgang van het belasten van het ene been naar het andere, met een kort moment van zweven ertussenin. Hierdoor is het dus minder waarschijnlijk dat beenlengteverschillen van invloed zijn op het hardlopen. Onderzoek heeft zelfs gemeld dat beenlengteverschillen niet geassocieerd worden met het ontstaan van hardloopblessures (5,6).
Het is dus onwaarschijnlijk dat een klein beenlengteverschil direct leidt tot knieblessures bij hardlopers.

Wat zijn dan wel de oorzaken van knieblessures bij hardlopers?

De voornaamste oorzaak van knieblessures bij hardlopers is vaak de trainingsbelasting. Hardlopers verhogen vaak te snel de intensiteit of duur van hun training, wat kan leiden tot overbelasting van de knieën. Dit is waar ik als fysiotherapeut als eerste naar kijk bij patiënten met knieblessures door hardlopen. Mijn doel is om hen te helpen veilig te blijven hardlopen. Het slechtste advies dat je aan een hardloper kunt geven, is stoppen met hardlopen. Vaak kun je door de loopbelasting te analyseren beoordelen welke afstand, snelheid of duur nog pijnvrij gelopen kan worden, zodat de belastbaarheid en conditie niet achteruitgaan. Tegelijkertijd is het dan aan te raden om te werken aan andere mogelijke oorzaken van hun blessure, zoals:

* Verkeerde looptechniek
* Zwakte in de heup-, core- en beenspieren
* Beperkte mobiliteit in het lichaam
* Onvoldoende balans

In mijn volgende blog zal ik dieper ingaan op hoe deze factoren kunnen worden aangepakt en welke tips kunnen helpen om de looptechniek te verbeteren.

Met mijn programma’s van Kniepijnvrij kun je doelgericht aan de slag om deze oorzaken aan te pakken die passen bij jouw knieklacht.

Gebruikte referenties:

1: Gordon, J. Eric MD*,†,‡; Davis, Lauren E. MPH*. Leg Length Discrepancy: The Natural History (And What Do We Really Know). Journal of Pediatric Orthopaedics 39():p S10-S13, July 2019. | DOI: 10.1097/BPO.0000000000001396

2) Knutson, G.A. Anatomic and functional leg-length inequality: A review and recommendation for clinical decision-making. Part I, anatomic leg-length inequality: prevalence, magnitude, effects and clinical significance . Chiropr Man Therap 13, 11 (2005). https://doi.org/10.1186/1746-1340-13-11

3: Vogt B, Gosheger G, Wirth T, Horn J, Rödl R. Leg Length Discrepancy- Treatment Indications and Strategies. Dtsch Arztebl Int. 2020 Jun 12;117(24):405-411. doi: 10.3238/arztebl.2020.0405. PMID: 32865491; PMCID: PMC7477698.

4: Applebaum A, Nessim A, Cho W. Overview and Spinal Implications of Leg Length Discrepancy: Narrative Review. Clin Orthop Surg. 2021 Jun;13(2):127-134. doi: 10.4055/cios20224. Epub 2021 May 18. PMID: 34094002; PMCID: PMC817323

5: Hespanhol Junior LC, de Carvalho AC, Costa LO, Lopes AD. Lower limb alignment characteristics are not associated with running injuries in runners: Prospective cohort study. Eur J Sport Sci. 2016 Nov;16(8):1137-44. doi: 10.1080/17461391.2016.1195878. Epub 2016 Jun 17. PMID: 27312709.

6: Rauh MJ. LEG-LENGTH INEQUALITY AND RUNNING-RELATED INJURY AMONG HIGH SCHOOL RUNNERS. Int J Sports Phys Ther. 2018 Aug;13(4):643-651. PMID: 30140557; PMCID: PMC6088132.

7: Alfuth M, Fichter P, Knicker A. Leg length discrepancy: A systematic review on the validity and reliability of clinical assessments and imaging diagnostics used in clinical practice. PLoS One. 2021 Dec 20;16(12):e0261457. doi: 10.1371/journal.pone.0261457. PMID: 34928991; PMCID: PMC8687568.