Het gaat om temperatuur én luchtvochtigheid

In het laatste weekend van de Olympische Spelen wordt de marathon gelopen. De vrouwen lopen op zaterdag 7 augustus en de mannen zijn zondag 8 augustus 2021 aan de beurt. De marathon wordt niet in Tokio maar in het 800 km noordelijkere Sapporo gelopen. Dit is om de atleten enigszins te beschermen tegen de gevolgen van de uitzonderlijke warmte in Tokio.

In augustus ligt de gemiddelde temperatuur in Tokio boven de 30°C. En dagen met 35°C zijn niet uitzonderlijk. De relatieve luchtvochtigheid ligt in het algemeen boven de 70%. Sapporo heeft een iets koeler klimaat. De temperaturen liggen daar 5 tot 6°C lager dan in Tokio. Dit is nog steeds niet ideaal. Tijden op de midden en lange afstand worden slechter bij hogere temperaturen én bij hogere luchtvochtigheid. Reken daarom bij de Olympische marathon niet op wereldrecords. Je moet bij deze temperaturen bovendien vrezen voor gezondheidsschade bij atleten.

De struggle met de temperatuur was uiteraard al lang bekend. Dit heeft geleid tot grote onderzoeksprojecten als ‘Thermo Tokyo: Beat the Heat’. Deze hebben veel kennis opgeleverd voor de Nederlandse sporters om optimaal te presteren onder deze uitzonderlijke weersomstandigheden.

Berlijn

In de Duitse hoofdstad Berlijn worden wel marathonrecords gelopen. Dit heeft te maken met het snelle parcours (vlak, asfalt, relatief weinig én ruime bochten) én het in het algemeen ideale stabiele weer eind september. Denk aan een temperatuur van zo’n 15°C bij 70% relatieve luchtvochtigheid.

Ron heeft een startnummer voor Berlijn en traint met een hardloopschema op vermogen van Stryd.
Het is nog steeds onzeker of de Berlijn marathon op 26 september 2021 door kan gaan. Het opvlammen van de Corona infecties doet het ergste vrezen. De organisatie doet er wel alles aan. Onder de naam Restart Running maakt de Berlijn marathon deel uit van een pilot project om te zien onder welke voorwaarden deze grote publieksevenementen kunnen plaatsvinden. Hiervoor is een dik gezondheids- en hygiëneprotocol opgesteld. Duidelijk is al dat je alleen kunt deelnemen in Berlijn als je voldoet aan de drie Corona criteria getest, gevaccineerd of hersteld.

Natteboltemperatuur

Om een idee te geven wat temperatuur en luchtvochtigheid met je hardlooptijd doet, koppelen we de weersomstandigheden van Berlijn aan die van Tokio. Hier hebben we de natteboltemperatuur bij nodig. Wat is dat nu weer, zul je misschien zeggen?
In ons boek ‘Hardlopen met Power!’ en diverse artikelen bij ProRun kun je lezen dat het gevaar voor oververhitting samenhangt met de natteboltemperatuur.

Van een ‘droge’ warmte hebben we in de dagelijkse praktijk minder last dan van zo’n vochtige tropische dag als de kleren aan je lichaam kleven. Dat komt omdat we aan droge lucht makkelijker onze warmte kwijt kunnen. Op warme en vochtige dagen is niet de gewone temperatuur maatgevend, maar de natteboltemperatuur.

De relatieve vochtigheid is een maat die aangeeft in hoeverre de lucht verzadigd is met water. Als de lucht verzadigd raakt met waterdamp is sprake van een relatieve vochtigheid van 100%. Er verdampt dan geen water meer. De temperatuur waarbij dat gebeurt, is de natteboltemperatuur.

Bij omstandigheden die de natteboltemperatuur benaderen, verdampt je zweet steeds slechter en zorgt het zweten steeds minder voor koeling van je lichaam. Het gevolg is dat je nog meer gaat zweten. Hiervoor versnelt je lichaam je bloedomloop. Dit doet je lichaam door je hartslag te verhogen.

Het gevolg is dat je bij het van tevoren voor de marathon bedachte tempo een hogere hartslag hebt dan normaal. Dat hou je niet vol. Je tempo moet zakken naar de hartslag die je wel kunt volhouden. In de praktijk worden de condities al zwaarder bij een natteboltemperatuur boven de 15°C en wordt koeling door zweten onmogelijk bij een natteboltemperatuur van 22°C. Daar gaat je tijd.

Voorbeeld Berlijn

We kunnen de invloed van de temperatuur en luchtvochtigheid op je haalbare tijd in beeld brengen. We maken daarbij gebruik van de Race Calculator van Stryd en de tijden die voor Ron worden voorspeld voor de Berlijn marathon. De Race Calculator baseert zich op de gegevens van het parcours, met name de hoogteverschillen zijn van belang, de temperatuur en luchtvochtigheid waarbij getraind is, en wat die omstandigheden zijn op de wedstrijddag. Ron heeft voor dit laatste 15°C ingevuld in de calculator en 70% relatieve luchtvochtigheid.

Het is ook wel eens warm in Berlijn eind september. En het is interessant om meteen een doorkijkje te hebben naar omstandigheden als bij de Olympische spelen.

We hebben de Race Calculator daarom laten rekenen voor temperaturen van 15 tot 35°C en voor relatieve luchtvochtigheden van 70% en 100%. In onderstaande afbeelding is aangegeven wat het tijdverlies van Ron is t.o.v. de basissituatie 15°C en 70% luchtvochtigheid. De haalbare tijd loopt flink op. Dat is belangrijk om te weten en rekening mee te houden.

Het is overigens te hopen dat het ongeveer 10°C is. De voorspelling is dan dat Ron 58 seconden sneller is dan bij 15°C. Als het op 26 september onverhoopt 25°C is, is de haalbare tijd voor Ron zeven en een halve minuut (07:36) langzamer dan bij 15°C. Als de relatieve vochtigheid dan ook nog eens 100% in plaats van de 70% is, is de haalbare tijd 11:37 langzamer.

De Race Calculator voorspelt niet alleen je tijd bij deze omstandigheden. Het geeft ook het vermogen aan dat je moet aanhouden om zonder stuk te gaan de finish te halen.

Je kunt alles over de invloeden op je prestaties uitgebreid nalezen in ons boek Hardlopen met Power!.