De schildklier: Belangrijk voor sporters?

Een van de lezers vroeg zich af waarom ‘zijn’ hormoon, het schildklierhormoon nauwelijks aandacht heeft gekregen in mijn artikelen. Ik ben het daar wel mee eens, maar ik heb ook gesteld dat we een keuze moesten maken welke hormonen we zouden behandelen. Maar ik voldoe graag aan het verzoek om de schildklier eens centraal te stellen. 

De schildklier, gelegen aan de voorkant van de ademhalingsbuis, t.h.v. de adamsappel, is de grootste hormoonklier van ons lichaam. Ze maakt verschillende hormonen, waarvan thyroxine (T4) en trijodothyronine (T3) de belangrijkste zijn. Allebei moeten ze jodium bevatten om werkzaam te kunnen zijn. Dit element zit bij ons (d.w.z. in Nederland) voor in zout, brood, melk en vis. In andere werelddelen dan Europa, zit er niet altijd voldoende in de voeding, met als gevolg dat er te weinig schildklierhormoon kan worden gemaakt. We spreken dan van hypothyreoïdie. Als er teveel thyroxine wordt gemaakt spreken we van hyperthyreoïdie. Beiden hebben grote gevolgen voor de inspanningstolerantie. 

Effecten van schildklierhormonen

Als de schildklier gestimuleerd, zoals dat o.a. door inspanning gebeurt, zal er meer T4 en T3 in het bloed komen. Dit zorgt voor een groot aantal effecten (tabel 1).

Zoals uit de tabel kan worden opgemaakt, is de functie van schildklier hormoon op vele punten van belang voor fysieke inspanning. 

Mensen met hyperthyreoïdie, die dus teveel van deze hormonen maken,  hebben een waaier van klachten. Ze zweten al sterk zonder dat ze iets doen, vaak vertonen ze gewichtsverlies. De hartslag is hoger en onregelmatig, veelal met hartritme stoornissen. Ze zijn ook vaak erg moe. Ze slapen onrustig, hebben spierzwakte, zijn kortademig bij inspanning. Emotioneel zijn ze labiel, nerveus, angstig etc.  En dit is slechts een beperkte weergave van alle klachten.

Als er te weinig schildklierhormoon wordt gemaakt, spreken we dus van hypothyreoïdie. Ook hier zien we een grote hoeveelheid klachten. In tegenstelling tot hyperthyreoïdie is hier kouwelijkheid erg in het oog springend. Daarnaast lijdt ook deze patiënt  aan vermoeidheid, spierzwakte, kortademigheid en hartklachten. Deze mensen hebben constant een gevoel van uitputting, concentratie- en geheugenstoornissen, zijn angstig etc. De hoeveelheid klachten is net zoals bij de hyperthyreoïde patiënt veel en veel langer dan hier vermeldt.

Over de oorzaken van hyper- of hypothyreoïdie zullen we hier niet ingaan, daar deze niets met training te maken hebben. Duidelijk is, dat met een schildklierafwijking geen prestaties mogen worden verwacht.

Uit dit alles kan afgeleid worden, dat schildklierhormonen cruciaal zijn voor de zich inspannende mens. We zien bij gezonde mensen, dat de schildklier door het hersenaanhangsel, dat een schildklier stimulerend hormoon maakt, tijdens inspanning gestimuleerd wordt. En dat is maar goed ook. Nu kan de zweetproductie op gang komen. Tegelijkertijd worden hart- en ademhaling gestimuleerd.   Op celniveau is het effect van schildklierhormonen ook cruciaal. Met name de vetopname en oxidatie en de eiwitsynthese van de spiercel worden vergroot. Maar, misschien wel het belangrijkste effect van schildklierhormonen op cellen en met name de spiercellen, is de stimulatie van de synthese en functie van mitochondria, de energiefabriekjes. Hierdoor komen er niet alleen meer mitochondria, maar worden ze betere vetverbranders, niet onbelangrijk voor een lange afstandloper. Tenslotte stimuleren schildklierhormonen de groeihormoon synthese wat van cruciaal belang is voor het herstel na inspanning.

Uit eigen experimenten bleek, dat  de stimulatie van de schildklier door het hersenaanhangsel verminderde of zelfs verdween na uitputtende training. Hierdoor worden dus alle hierboven genoemde positieve effecten van schildklier hormonen teniet gedaan. Vooral de combinatie van teveel training op achtereenvolgende dagen riep dit effect op. Een week van zes achtereenvolgende dagen met veel kilometers resulteerde al in een afname van schildklierhormoonproductie en een vertraagd herstel daarna. Uit dit alles volgt weer eens, dat je slim traint als je zware dagen afwisselt met rustige dagen, die bedoeld zijn om je lichaam in staat stelt om tot een hoger niveau te herstellen. Het credo moet zijn: Train slim, maak minder kilometers.